Tham luận: Các giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở trường PT DTNT THPT huyện Điện Biên

Thay mặt BGH nhà trường, tôi xin trình bày tham luận về “ Các giải pháp ứng dụng CNTT trong dạy học ở trường PT DTNT THPT huyện Điện Biên”.

I. Thực trạng

Là một trường chuyên biệt, bắt đầu từ năm học 2009-2010, khi được nâng cấp lên THPT nhà trường có 08 lớp với 250 học sinh. Trong đó gần 100% học sinh là con em các dân tộc thiểu số thuộc các vùng kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn của huyện Điện Biên. Chính vì thế mà điều kiện được tiếp xúc với CNTT của đa số các em học sinh là rất hạn chế.

Đội ngũ giáo viên: Đa số là giáo viên trẻ mới ra trường hoặc từ nơi khác chuyển về; nhiều giáo viên trình độ Tin học, kỹ năng sử dụng máy tính và các phương tiện hỗ trợ còn hạn chế.

Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho dạy học, đặc biệt là phục vụ cho việc dạy tin học và ứng dụng CNTT của nhà trường còn nhiều hạn chế: Thiếu các phòng học chức năng; số máy tính phục vụ cho học tin học của học sinh còn ít ( chỉ có 01 phòng với 15 máy tính).

II. Quá trình tổ chức thực hiện

Thực hiện công văn số 1800/SGDĐT- CNTT&NCKH ngày 10 tháng 9 năm 2010 của Sở GD&ĐT tỉnh Điện Biên về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ trọng tâm về CNTT&NCKH năm học 2010-2011; Căn cứ vào đặc điểm năm học và tình hình thực tế của đơn vị, trường PT DTNT THPT huyện Điện Biên đã xây dựng kế hoạch dạy, học và ứng dụng CNTT giai đoạn 2011- 2015 với ý thức sâu sắc rằng CNTT là công cụ hỗ trợ đắc lực và hữu hiệu cho các hoạt động giáo dục. Trong đó xác định mục tiêu đích của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học là:  Nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao, khắc phục tình trạng “thầy đọc, trò chép”, học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm tri thức, sắp xếp hợp lý quá trình tự học tập, tự rèn luyện của bản thân mình.

Để thực hiện được mục tiêu đó, trong hệ thống các giải pháp, nhà trường chú trọng một số giải pháp sau:

1. Công tác bồi dưỡng giáo viên

Xác định Con người là một trong những yếu tố hàng đầu quyết định sự thành công trong việc ứng dụng CNTT vào trong quản lý và giảng dạy. Do đó, nhà trường đặc biệt quan tâm đến việc bồi dưỡng nâng cao trình độ tin học, đặc biệt là các kỹ năng ứng dụng CNTT cho đội ngũ giáo viên. Để hiểu rõ trình độ và kỹ năng Tin học của đội ngũ, ngoài việc tìm hiểu hồ sơ giáo viên, nhà trường đã tiến hành khảo sát thực tế. Kết quả cho thấy 100% giáo viên có chứng chỉ Tin học từ A trở lên nhưng trong đó kỹ năng sử dụng máy tính của một số giáo viên còn hạn chế, nhiều giáo viên chưa biết soạn bài bằng powerpoint.

Xuất phát từ thực tế đó, nhà trường đã tiến hành bồi dưỡng bằng các giải pháp cụ thể:

1.1 Nâng cao nhận thức cho cán bộ giáo viên

Đẩy mạnh tuyên truyền cho giáo viên thấy rõ hiệu quả và yêu cầu mang tính tất yếu của ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua việc triển khai các văn bản chỉ đạo của Bộ, ngành về ứng dụng CNTT trong dạy học; thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn tổ khối, hội thảo chuyên đề; thông qua dự giờ thăm lớp và qua việc triển khai các cuộc thi có ứng dụng CNTT do ngành tổ chức.

Phát động sâu rộng thành phong trào và đề ra yêu cầu cụ thể về số tiết ứng dụng CNTT đối với mỗi giáo viên để chính họ qua áp dụng thấy được hiệu quả và sự cần thiết của việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy, đặc biệt là đối với đổi mới phương pháp dạy học.

1.2 Nâng cao trình độ Tin học cho đội ngũ

Tạo điều kiện cho giáo viên học tập nâng cao trình độ Tin học ( 02 giáo viên Tin học của trường được tạo điều kiện về thời gian để tham gia học nâng cao trình độ từ Cao đẳng lên Đại học CNTT);

Bố trí sắp xếp để cán bộ giáo viên được tham gia đầy đủ các lớp tập huấn, bồi dưỡng CNTT do ngành tổ chức.

1.3 Bồi dưỡng kỹ năng ứng dụng CNTT

Muốn ứng dụng CNTT vào giảng dạy hiệu quả thì ngoài những hiểu biết căn bản về nguyên lý hoạt động của máy tính và các phương tiện hỗ trợ, đòi hỏi giáo viên cần phải có kỹ năng thành thạo (thực tế cho thấy nhiều người có chứng chỉ hoặc bằng cấp cao về Tin học nhưng nếu ít sử dụng thì kỹ năng sẽ mai một, ngược lại chỉ với chứng chỉ A –Tin học văn phòng nhưng nếu bạn chịu khó học hỏi, thực hành thì việc ứng dụng CNTT vào giảng dạy sẽ chẳng mấy khó khăn). Nhận thức được điều đó, nhà trường rất chú trọng bồi dưỡng kỹ năng ứng dụng CNTT cho giáo viên thông qua nhiều hoạt động, như:

- Tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng sử dụng máy tính và các phần mềm Tin học với giảng viên là giáo viên CNTT và những giáo viên có kỹ năng tốt về Tin học của trường, theo hình thức trao đổi giúp đỡ lẫn nhau, tập trung chủ yếu vào những kỹ năng mà giáo viên cần sử dụng trong quá trình soạn giảng hàng ngày như lấy thông tin, các bước soạn một bài trình chiếu, các phần mềm thông dụng, cách chuyển đổi các loại phông chữ, cách sử dụng một số phương tiện như máy chiếu, máy quay phim, chụp ảnh, cách thiết kế bài kiểm tra,...

- Tổ chức sinh hoạt chuyên môn, chuyên đề để trao đổi về kinh nghiệm ứng dụng CNTT trong giảng dạy.

- Định hướng cho giáo viên luôn có ý thức sưu tầm tài liệu hướng dẫn ứng dụng CNTT hiệu quả, bộ phận chuyên môn nghiên cứu chọn lọc photo phát cho giáo viên ( bằng cách làm này nhà trường đã có nhiều tài liệu hay, dễ thực hành cho giáo viên sử dụng như: tài liệu hướng dẫn soạn giáo án powerpoint, hướng dẫn sử dụng máy chiếu, hướng dẫn thiết kế bài giảng điện tử e- Learning,...)

- Động viên giáo viên tích cực tự học, khiêm tốn học hỏi, sẵn sàng chia sẻ, luôn cầu thị tiến bộ, thường xuyên trao đổi với đồng nghiệp; chuyên môn nhà trường phải là bộ phận kết nối, là trung tâm  tạo ra một môi trường học hỏi chuyên môn tích cực.

- Tích cực tham gia các cuộc thi ứng dụng CNTT do ngành tổ chức. Bởi vì khi tham gia bất cứ cuộc thi nào yêu cầu sản phẩm cũng đòi hỏi người tham gia  cuộc thi phải có sự đầu tư nhiều hơn về thời gian, công sức, chất xám và cả việc phải học hỏi ở những người giỏi hơn. Như vậy, vô hình chung cả việc rèn kỹ năng, tự học và học hỏi đồng nghiệp đều được đẩy mạnh.

Để làm được điều đó, BGH đặc biệt là phó hiệu trưởng, các tổ trưởng chuyên môn phải luôn quan tâm sâu sát, đi đầu gương mẫu, cùng học hỏi- cùng làm với giáo viên thì mới hiểu được họ yếu ở điểm nào, gặp khó khăn ở khâu nào, cần giúp đỡ gì ( trong các buổi tập huấn về CNTT, tất cả các phó hiệu trưởng của nhà trường đều tham gia, còn trong các cuộc thi về ứng dụng CNTT có ít nhất 01 phó hiệu trưởng và các tổ trưởng tham gia). Nói đi đôi với làm luôn được coi là biện pháp hữu hiệu nhất để thúc đẩy phong trào phát triển.

2. Công tác xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị

- Được sự quan tâm của lãnh đạo các cấp cùng với sự tích cực tham mưu của nhà trường, đến nay tình trạng cơ sở vật chất về tin học và công nghệ thông tin của nhà trường đã được cải thiện đáng kể.

Số máy tính phục vụ cho văn phòng BGH, phòng chuyên môn, giáo viên, kế toán, thư viện là 08 máy; phục vụ cho dạy học là 17 máy. Trong đó có 11 máy tính nối mạng Internet. Nhà trường có 03 máy chiếu projector, 06 máy in, 02 máy photo, 01 máy quay phim và một số phương tiện khác ( bằng nguồn ngân sách, quà tặng và dự án Việt Bỉ tài trợ).

- Nhà trường luôn cố gắng bố trí sắp xếp khoa học để khai thác hiệu quả và sử dụng tối đa số trang thiết bị hiện có.

+ Bố trí thời khóa biểu lệch ca, lệch tiết để 8 lớp đều được học tin học.

+ Bố trí các phòng làm việc của BGH, phòng chờ của giáo viên, phòng thư viện đều có kết nối Internet để cán bộ, giáo viên được truy cập Internet thường xuyên;

+ Các máy chiếu đều được lắp đặt cố định trên lớp học, tiện cho giáo viên sử dụng;

+ Hoàn thành kết nối Internet tốc độ cao: ADSL, Dcom 3G;

+ Khuyến khích cán bộ giáo viên trong nhà trường kết nối Internet theo chương trình khuyến mại dành riêng cho ngành giáo dục;

- Song song với việc khai thác sử dụng, nhà trường luôn chú trọng khâu quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị như: giao trách nhiệm cụ thể cho các bộ phận, thường xuyên bảo dưỡng, quan tâm bồi dưỡng kiến thức cho người sử dụng với phương châm “ giữ tốt- dùng bền” nhằm khai thác tối đa, có hiệu quả trang thiết bị được cung cấp.

3. Các hoạt động ứng dụng CNTT trong dạy học

- Đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT nhằm đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh, giáo viên tích hợp CNTT vào từng môn học thay vì chỉ được học trong môn Tin học. Mỗi giáo viên dạy trung bình ít nhất 1 tiết có ứng dụng CNTT/ tháng, hàng tháng cán bộ phụ trách thiết bị báo cáo tổng hợp số tiết dạy học có ứng dụng CNTT của mỗi giáo viên. Chuyên môn nhà trường chú trọng dự giờ thăm lớp, rút kinh nghiệm và tổ chức sinh hoạt chuyên môn trao đổi về cách ứng dụng CNTT một cách chọn lọc, phù hợp với đối tượng,  nhằm phát huy có hiệu quả tác dụng của phương tiện, tránh lạm dụng quá mức.

Các hình thức sử dụng hiệu quả được nhiều giáo viên sử dụng là: dạy trình chiếu với cách thiết kế các sile về hình thức gần giống với bảng truyền thống ( màu sắc, cách chia bảng, cách trình bày đầu bài, đề mục,...); sử dụng máy chiếu như là phương tiện hỗ trợ cung cấp kênh hình với nhiều hình ảnh sinh động, âm thanh, video mà không phải mang vác nhiều tranh ảnh, bảng phụ, máy móc thiết bị khác;  CNTT với nhiều phần mềm tiện ích là công cụ hỗ trợ đắc lực cho GV trong công tác soạn bài, quản lý điểm, đánh giá xếp loại học sinh… được tiện lợi và nhanh chóng.

-  Phát huy khả năng của chính đội ngũ, nhà trường tự chủ động xây dựng  websile riêng tại địa chỉ dtnthdb.edu.vn

- Tham gia lập và sử dụng “nguồn học liệu mở” về đề thi, giáo án, tài liệu tham khảo trên websile của Bộ, Sở và các trường bạn, tài nguyên dùng chung trên websile của trường.

- Đẩy mạnh việc khai thác tài nguyên trên mạng Internet phục vụ công tác quản lý và giảng dạy của CBGV thông qua bồi dưỡng, tập huấn, cung cấp địa chỉ hoặc mở liên kết với trang web của trường.

- Tăng cường việc khai thác sử dụng hệ thống thư điện tử để tăng tiện ích, hiệu quả trong trao đổi cập nhật thông tin. Yêu cầu mỗi cán bộ giáo viên lập và đăng ký một địa chỉ mail cố định với nhà trường.

- Trường đã mở 02 lớp tập huấn sử dụng các phần mềm hỗ trợ soạn giảng và kỹ thuật thiết kế bài giảng e-Learning cho 18 cán bộ giáo viên, đồng thời thường xuyên giới thiệu các phần mềm hỗ trợ soạn giảng trong mục “tài nguyên” tại trang web của trường.

- Xây dựng và triển khai kế hoạch tham gia cuộc thi “ Thiết kế hồ sơ bài giảng điện tử e-Learning” do Sở tổ chức. Để việc tham gia có chất lượng, nhà trường lên kế hoạch cụ thể từ khâu chọn cử giáo viên, tổ chức tập huấn, trao đổi kinh nghiệm, động viên tạo điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị cho giáo viên dự thi.

Trong cuộc thi lần thứ nhất nhà trường có 5 giáo viên với 06 sản phẩm dự thi cấp ngành, 4 giáo viên với 9 sản phẩm dự thi cấp Bộ. Hiện tại có 14 giáo viên đăng ký dự thi cấp trường, nhà trường đang chấm tuyển chọn những sản phẩm có chất lượng để dự thi cấp Sở lần thứ II năm học 2010-2011.

-  Xây dựng và triển khai kế hoạch tham gia thi giờ dạy có ứng dụng CNTT lần thứ nhất do Sở tổ chức;

- Tổ chức nhiều hình thức dạy tin học cho học sinh  như dạy chính khóa ở các lớp THPT, dạy học tự chọn ở tất cả các lớp THCS.

- Đoàn thanh niên còn sử dụng máy chiếu để tổ chức chiếu phim cho học sinh vào các tối thứ 7 hàng tuần.

III. Kết quả đạt được

Cái được đầu tiên phải kể đến đó chính là giáo viên đã có sự chuyển đổi về nhận thức, từ qui định (mang tính áp đặt) lúc ban đầu sang tâm thế thích thú với bài giảng ứng dụng CNTT. Từ yêu thích đến chủ động học hỏi cho nên kỹ năng soạn giảng các tiết có ứng dụng CNTT của giáo viên không ngừng được nâng lên, chất lượng bài dạy cũng tốt hơn, hấp dẫn với học sinh hơn.

- Hiện nay, 100% giáo viên nhà trường có chứng chỉ Tin học văn phòng từ trình độ A trở lên và đều soạn bài bằng máy vi tính; 17/23 giáo viên biết sử dụng kỹ thuật trình chiếu hỗ trợ giảng dạy, sử dụng các phần mềm dạy học bộ môn, các tư liệu điện tử,...

- Tổng số tiết ứng dụng CNTT trong HKI là 165 tiết/ 17 giáo viên;

- Thành lập được thư viện đề thi với tất cả các môn;

- Trường xây dựng trang web riêng tại địa chỉ dtnthdb.edu.vn; 100% cán bộ giáo viên biết khai thác thông tin trên  website của ngành.

- Trường đạt giải Nhất toàn đoàn trong cuộc thi thiết kế bài giảng điện tử e- Learning cấp tỉnh lần thứ Nhất với 01 giải Nhất, 01 giải Nhì và 01 giải Khuyến khích. Nhà trường tiếp tục chọn cử 03 CBGV tham gia gửi bài dự thi ở cấp Bộ, kết quả 02 CBGV đạt giải (trong tổng số 3 giải của toàn tỉnh), 01 GV được nhận quà tặng của Ban tổ chức, góp phần đưa đoàn Điện Biên xếp thứ 7 trong tổng số 27 tỉnh thành cả nước tham dự cuộc thi.

IV. Phương hướng thời gian tới

Tiếp tục bồi dưỡng nâng cao trình độ tin học và kỹ năng ứng dụng CNTT cho toàn thể giáo viên.

Tham mưu đầu tư mua sắm thêm máy tính để có 02 phòng học Tin học cho học sinh.

Hoàn thiện và nộp các sản phẩm tham gia cuộc thi thiết kế hồ sơ bài giảng điện tử e- Learning cấp tỉnh lần thứ II ( từ ngày 01/01 đến ngày 28/02/2011).

Tổ chức thi giảng dạy có ứng dụng CNTT cấp trường và chọn cử giáo viên dự thi cấp tỉnh lần thứ Nhất ( 08 tiết thuộc 08 môn văn hóa cơ bản);

Tăng cường việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giảng dạy: sử dụng các  phần mềm do Bộ GD & ĐT cung cấp, soạn giảng bài giảng điện tử, khai thác và sử dụng có hiệu quả tài nguyên trên internet…

Phát huy hiệu quả của công tác thông tin liên lạc qua email, mạng internet.

Tổ chức hội thảo chuyên đề cấp trường về ứng dụng CNTT trong dạy học.

V. Kết luận

Vạn sự khởi đầu nan, ứng dụng CNTT vào giảng dạy ban đầu là một bài toán khó với giáo viên, nhưng qua một thời gian không dài, chủ trương này đã cho thấy hiệu quả tích cực khi CNTT mang lại cho cả thầy và trò không gian mới nhiều hứng thú trong lớp học. Với sự hỗ trợ của máy tính và một số phần mềm dạy học cùng các thiết bị đi kèm, giáo viên có thể tổ chức tiết học một cách sinh động, các bài giảng không chỉ mang hơi thở cuộc sống hiện đại gần gũi hơn với học sinh mà còn giúp cả người dạy và người học được tiếp xúc với các phương tiện hiện đại, làm giàu thêm vốn hiểu biết của mình.

Tuy nhiên, nhà trường cũng xác định rõ với giáo viên: ứng dụng CNTT không đồng nhất với đổi mới phương pháp dạy học, CNTT chỉ là phương tiện tạo thuận lợi cho triển khai phương pháp tích cực chứ không phải là điều kiện đủ của phương pháp này. Không lạm dụng công nghệ nếu chúng không tác động tích cực đến quá trình dạy học. Để một giờ học có ứng dụng CNTT là một giờ học phát huy tính tích cực của học sinh thì điều kiện tiên quyết là việc khai thác CNTT phải đảm bảo các yêu cầu và tính đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực mà giáo viên sử dụng.

Việc ứng dụng CNTT vào dạy học góp phần đổi mới phương pháp dạy học là một công việc khó khăn, lâu dài, đòi hỏi rất nhiều điều kiện về cơ sở vật chất, tài chính và năng lực của đội ngũ giáo viên. Do đó, để đẩy mạnh việc ứng dụng và phát triển CNTT trong dạy học có hiệu quả cần có sự quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất của các cấp, sự chỉ đạo đồng bộ của ngành- của mỗi nhà trường và đặc biệt là sự nỗ lực học hỏi, rút kinh nghiệm của bản thân mỗi giáo viên.

Trên đây là báo cáo tham luận về “Các giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học” của trường Phổ thông Dân tộc nội trú THPT huyện Điện Biên; là một đơn vị có quy mô nhỏ, mới trực thuộc Sở trong thời gian ngắn, thành tích và kinh nghiệm chưa nhiều, báo cáo không tránh khỏi có phần thiếu sót, phiến diện; nhà trường rất mong nhận được sự quan tâm góp ý của các đơn vị bạn, sự chỉ đạo của Sở GD&ĐT, đặc biệt là Phòng CNTT & NCKH để nhà trường phát huy ưu điểm, khắc phục tồn tại, hạn chế, phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ năm học 2010-2011./.